- علاءالدوله سمنانی (عَ ئُدْ دَ لَ یِ سِ)
شیخ رکن الدین بیابانکی. حمدالله مستوفی که معاصر او بوده در تاریخ گزیده آرد: وی پسر ملک شرف الدین سمنانی است. و در زمان ارغون خان عمل پیشه بود. و پدرش در مرتبۀ وزارت. بعد از آن تایب شد، و درعبادت درجۀ عالی یافت. و در ’نفحات’ مسطور است که ابوالمکارم رکن الدین علاءالدوله احمد بن محمد بیابانکی، در اصل از ملک سمنان بود و در سن پانزده سالگی بخدمت سلطان وقت شغل گرفت و در یکی از حروب جذبه ای به وی رسید. و در سنۀ سبع و ثمانین و ستمائه (687 هجری قمری) به وقت مراجعت از حجاز در بغداد بصحبت شیخ نورالدین عبدالرحمان کسرقی رسید. و در سنۀ تسع و ثمانین وستمائه (689 ه. ق.) اجازت ارشاد یافت. و بعد از سنۀ عشرین و سبعمائه 720 ه. ق.) در خانقاه سکاکیه در مدت شانزده سال، صدوچهل اربعین برآورد. و گویند درسایر اوقات صدوسی اربعین دیگر برآورده بود. وفات شیخ رکن الدین علاءالدوله در شب جمعۀ بیست ودوم رجب سنۀست و ثلاثین و سبعمائه 736 ه. ق.) در برج احرار صوفی آباد اتفاق افتاد و در حظیرۀ قطب زمان عمادالدین عبدالوهاب مدفون گشت. مدت عمرش هفتادوهفت سال بود.
خواجو در تصوف به وی نظر داشته و درباره وی گفته است:
هرکو به ره علی ّ عمرانی شد
چون خضر به سرچشمۀ حیوانی شد
از وسوسه و غارت شیطان وارست
مانند علأالدوله سمنانی شد.
از نتایج طبع فیاض شیخ رکن الدین علاءالدوله کتاب مکاشفات مشهور است. (از حبیب السیر چ خیام ج 3 ص 220). و نیز او راست: کتاب آداب الخلوه، مواردالشوارد، نجم القران فی تأویل القرآن، شقائق الحدائق و حدائق الحقائق. (کشف الظنون). و نیز او راست: رسالۀ موضح مقاصد المخلصین و مفضح عقائد المدعین، رسالۀ بیان الاحسان لاهل العرفان. (مجالس المؤمنین). و مظفر صدرقاضی رساله ای بنام ’آثار و احوال علاءالدوله’ چاپ کرده است که در آن 28 کتاب برای او نقل میکند. و در ذریعه (ج 9 ص 733) یک کتاب بر آن افزوده شده است. (سنگلاخ در امتحان الفضلاء ج 1 ص 319) (دولتشاه سمرقندی طبقۀ 4) (آتشکدۀ آذر، شعرای سمنان) (شاهد صادق) (تذکرۀ غنی) (صبح گلشن ص 290) (هدیهالعارفین ج 1 ص 108) (نتایج الافکار ص 458)
خواجو در تصوف به وی نظر داشته و درباره وی گفته است:
هرکو به ره علی ّ عمرانی شد
چون خضر به سرچشمۀ حیوانی شد
از وسوسه و غارت شیطان وارست
مانند علأالدوله سمنانی شد.
از نتایج طبع فیاض شیخ رکن الدین علاءالدوله کتاب مکاشفات مشهور است. (از حبیب السیر چ خیام ج 3 ص 220). و نیز او راست: کتاب آداب الخلوه، مواردالشوارد، نجم القران فی تأویل القرآن، شقائق الحدائق و حدائق الحقائق. (کشف الظنون). و نیز او راست: رسالۀ موضح مقاصد المخلصین و مفضح عقائد المدعین، رسالۀ بیان الاحسان لاهل العرفان. (مجالس المؤمنین). و مظفر صدرقاضی رساله ای بنام ’آثار و احوال علاءالدوله’ چاپ کرده است که در آن 28 کتاب برای او نقل میکند. و در ذریعه (ج 9 ص 733) یک کتاب بر آن افزوده شده است. (سنگلاخ در امتحان الفضلاء ج 1 ص 319) (دولتشاه سمرقندی طبقۀ 4) (آتشکدۀ آذر، شعرای سمنان) (شاهد صادق) (تذکرۀ غنی) (صبح گلشن ص 290) (هدیهالعارفین ج 1 ص 108) (نتایج الافکار ص 458)